بر اساس داده ها هر خانواده ایرانی روزانه پنج تا هفت کیسه و زباله پلاستیکی وارد چرخه مصرف می کند در حالی که عمر مصرف هر کیسه پلاستیکی کمتر از ۱۲ دقیقه است یعنی این کیسه ها یکبار مصرف بوده و بلافاصله وارد زباله می شود.

عادت به مصرف پلاستیک، هنگام حضور در طبیعت، تفریح و گردش در دشت، جنگل و هنگام حضور در بوستان های شهر و رها سازی آن در دل طبیعت موجب انباشت حجم انبوهی از زباله های پلاستیکی در دامن طبیعت شده است.

کاهش مصرف پلاستیک نیازمند فرهنگ سازی

به گفته مدیرکل حفاظت محیط زیست همدان، مصرف بیش از حد مواد پلاستیکی و ظروف یکبار مصرف یک مشکل جهانی است به گونه ای که هم اینک علاوه بر خشکی ها، رودخانه ها، دریاها و اقیانوس ها، میکروپلاستیک وارد بدن اکثر زیستمندان نیز شده است.

شهرام احمدی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: میزان مصرف ظروف یکبار مصرف نیز با گذر زمان به عنوان یک فرهنگ وارد زندگی روزمره افراد شده است که علاوه بر تاثیر منفی بر روی محیط زیست، تجزیه این قبیل مواد سال ها طول می کشد.

وی افزود: هر چند بهره گیری از ظروف یکبار مصرف آسیب هایی برای بدن مصرف کنندکان به همراه دارد اما این آسیب در صورت استفاده غیراصولی نظیر ریختن چای داغ داخل لیوان های یکبار مصرف پلاستیکی دوچندان می شود.

مدیرکل حفاظت محیط زیست همدان اضافه کرد: به طور حتم یکی از مهمترین اقدامات برای کاهش مصرف پلاستیک، فرهنگ سازی در خانواده ها، مدارس، ادارات و جامعه است و در این راستا باید ضمن کاهش مصرف، تفکیک از مبدا در دستور کار باشد.

احمدی ادامه داد: دسترسی آسان مردم به کیسه های پلاستیکی یکی از آسیب ها است در حالیکه باید با وضع مالیات بر پلاستیک از تهیه آسان و بدون هزینه پلاستیک و ورود آن به طبیعت جلوگیری شود.

وی با بیان اینکه میزان تولید زباله های پلاستیکی و یکبار مصرف در مناسبت ها افزایش می یابد اظهار کرد: در این راستا مقرر به برگزاری نشست هایی با هیات های مذهبی در راستای کاهش و مدیریت مصرف ظروف یکبار مصرف، جلوگیری از پخش و پراکنده کردن این ظروف در معابر شده است.

احمدی تاکید کرد: هیات های مذهبی که اصول بهداشتی و زیست محیطی را در مصرف ظروف یکبار مصرف رعایت کنند به عنوان "هیات سبز" معرفی می شوند.

تولید روزانه ۱۷ تن زباله پلاستیکی در شهر همدان

معاون فنی و اجرایی سازمان مدیریت پسماند شهرداری همدان نیز در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: هر شبانه روز دست کم ۴۲۰ تن زباله در شهر همدان تولید می شود که از این میزان حدود ۱۷ تن زباله های پلاستیکی هستند که ۱۲ تا ۱۵ تن از کیسه های پلاستیکی به سایت دفن زباله منتقل می شود.

اقدس خداکرمی افزود: بازیافت از مبدا برای کیسه های پلاستیکی صورت نمی گیرد چراکه نایلون ها به علت وزن سبک، به صرفه برای بازیافت نیستند بنابراین در خوشبینانه ترین حالت روزانه ۲ تن آن بازیافت می شود.

وی اضافه کرد: با توجه به نیاز کارخانجات به سوخت می توان زباله های پلاستیکی را فرآوری و تبدیل به سوخت کرد تا نیاز کارخانجات به انرژی سوخت را از این طریق رفع کرد.

معاون فنی و اجرایی سازمان مدیریت پسماند شهرداری همدان بیان کرد: شهرداری دنبال سوخت مشتق شده از پسماند یا زباله (آر.دی.اف) است که این سوخت از اجزای قابل احتراق پسماندهای جامد شهری تهیه می‌شود.

خداکرمی ادامه داد: مطالعات این طرح اجرایی شده و مشاور آن را نیز گرفتیم و تنها منتظر تخصیص اعتبار مورد نیاز به میزان ۵۰۰ میلیارد ریال برای اجرای کردن این طرح هستیم همچنین به دنبال انعقاد قراردادی با کارخانه سیمان اکباتان، این کارخانه به عنوان آزمونه (پایلوت) برای استفاده از "آر دی اف" ( سوخت مشتق شده از پسماند) به عنوان جایگزین سوخت انتخاب شده است.

فعالیت ۱۱ ایستگاه خرید پسماند قابل بازیافت

وی گفت: سازمان مدیریت پسماند شهرداری همدان در اقدامی سامانه خرید پسماند قابل بازیافت از درب منزل یا محل کار را با هدف کمک به حفظ محیط زیست راه‌اندازی کرده است.

معاون فنی و اجرایی سازمان مدیریت پسماند شهرداری همدان اضافه کرد: البته "سامانه بهروب" راه اندازی شده و شهروندان می توانند با نصب این نرم افزار یا دریافت آن از طریق سایت behroob.ir، از مزایای آن بهره‌مند شوند.

خداکرمی افزود: مردم همدان پس از تفکیک زباله‌های خشک از تر می توانند با بهره گیری از این نرم افزار، زباله های تفکیک شده را تحویل مأموران جمع‌آوری بهروب در هر منزل یا محل کار بدهند البته پس از درخواست متقاضی، متقاضی در محل تعیین شده برای دریافت زباله های تفکیک شده حضور می یابد.

وی بیان کرد: مردم می‌توانند علاوه بر دریافت وجه نقد از طریق کارت اعتباری خود از سایر مزایای این نرم‌افزار به صورت رایگان بهره‌مند شوید.

معاون فنی و اجرایی سازمان مدیریت پسماند شهرداری همدان اضافه کرد: علاوه بر این ۱۱ غرفه دریافت زباله های بازیافت شده در سطح شهر همدان فعال است که شهروندان می توانند با تحویل زباله ها به این غرفه ها، پول آن را دریافت یا در قبال آن انواع شوینده ها و سایر اقلام را دریافت کنند.

خداکرمی یادآوری کرد: در گذشته والدین برای تامین مایحتاج خانه از سبدهای خرید و زنبیل استفاده و کمتر پلاستیک و نایلون مصرف می شد اما هم اینک پس از خرید هر قلم کالا، فروشنده آن را داخل نایلون تحویل مشتری می دهد.

وی اضافه کرد: عمر هر کیسه نایلونی به کمتر از یک ساعت می رسد یعنی با رسیدن به خانه بلافاصله پلاستیک در سطل اشغال قرار داده می شود بنابراین برای کاهش تقاضای نایلون از سوی مشتری باید دسترسی به آن را با در نظر گرفتن هزینه، کاهش داد.

قوانین خوبی درحوزه پسماند داریم اما اجرا نمی شود

معاون محیط زیست انسانی اداره کل حفاظت محیط زیست همدان نیز با توجه به در پیش بودن روز جهانی مقابله با پسماندهای پلاستیکی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا بیان کرد: قوانینی در حوزه مدیریت پسماند منطبق بر قوانین کشورهای توسعه یافته جهان مصوب شده که این قوانین قابل فهم و اجرا است.

سید عادل عربی با بیان اینکه در حوزه اجرای قوانین ضعف داریم افزود: در راستای طرح حذف و کاهش تولید پسماند کار آنچنانی صورت نگرفته است.

وی توضیح داد: برای نمونه در بسته بندی محصولات و موادغذایی که به دست مصرف کننده می رسد، تولید کننده به قابل بازیافت نبودن بسته بندی توجهی ندارد و این موضوع به تنهایی آمار تولید پسماند را بالا می برد.

معاون محیط زیست انسانی اداره کل حفاظت محیط زیست همدان گفت: نفت خیز بودن کشورمان و ارزان بودن تولید این قبیل بسته بندی های غیر قابل بازیافت موجب شده تولید کننده ها به این موضوع اهمیت چندانی نداده و به سمت تولید مواد پلاستیکی و پلیمری بروند.

عربی اظهارکرد: البته در دیگر کشورهای جهان مواد پلاستیکی و پلیمری تولید می شود اما مدیریت و جمع آوری آن به درستی صورت می گیرد همچنین این مواد به دیگر کشورها برای بازیافت ارسال می شود.

وی با تاکید بر ضرورت تجدید نظر در بسته بندی مواد غذایی و تولید مواد پلاستیکی افزود: باید توجه داشت برخی مواد پلاستیکی تولید شده قابل استفاده از سوی مصرف کننده نیست و دورریز می شود.

تفکیک از مبدا انجام نمی شود

معاون محیط زیست انسانی اداره کل حفاظت محیط زیست همدان گفت: تفکیک پسماند از مبدا صورت نمی گیرد بلکه تفکیک در شهر همدان از سطل زباله توسط زباله گردها انجام می شود.

عربی افزود: "سامانه بهروب" برای تفکیک پسماند، طرح بسیار خوب و مورد تایید محیط زیست است، اما شمار اندکی از شهروندان با این سامانه و کارکرد آن آشنایی دارند.

وی با بیان اینکه تا زمانی که سطل های زباله در سطح شهر قرار دارد و زباله گردها فعال هستند طرح بهروب موفق نمی شود اضافه کرد: در شیراز باکس های زباله جمع آوری شده و شهرداری سه روز در هفته با مراجعه به درب منازل، زباله تفکیک شده را تحویل می گیرد.

معاون محیط زیست انسانی اداره کل حفاظت محیط زیست همدان تاکید کرد: شهرداری برای ترغیب و تشویق شهروندان شیرازی برای تفکیک زباله و تحویل آن به محل های بازیافت زباله فعال در سطح شهر، هزینه به آنها پرداخت کرده همچنین با برگزاری جشنواره هایی هدایایی به خانوارها می دهد.

نحوه انتقال زباله به سایت پسماند اصولی نیست

عربی بیان کرد: یکی دیگر از مشکلات، نحوه انتقال زباله به سایت دفن پسماند در شهر همدان است که به علت پوشاندن غیر اصولی روی زباله، حین حرکت خودرو، زباله های سبک و پلاستیکی از داخل ماشین به بیرون از آن راه یافته و در طول مسیر حاشیه راه ها را پر از پلاستیک می کند.

وی گفت: ضرورت پوشاندن کامل روی زباله های قرار داده شده در داخل خودرو، بارها به متولیان امر تاکید و منعکس شده اما به این کار بسیار راحت هم توجهی نمی شود.

معاون محیط زیست انسانی اداره کل حفاظت محیط زیست همدان اظهار کرد: حتی پس از انتقال پسماند به سایت دفن زباله، پردازی بر روی آنها صورت نمی گیرد همچنین به جای دفن اصولی، زباله ها با خاک پوشانده شده و با وزش باد و جابجایی خاک، هزاران زباله پلاستیکی بر روی هوا و اراضی مجاور پراکنده می شود.

عربی افزود: خاک پوشانی غیر اصولی و تابش مستقیم آفتاب بر روی زباله های پلاستیکی موجب انتشار گازهای مضر همچون "دی اکسین فوران" شده و این گازها با ورود به آب های زیرزمینی، آسیب هایی را به دام و انسان وارد می کند.

وی اضافه کرد: زباله های پلاستیکی یک مشکل جهانی است اما در ایران به علت ارزان بودن و دسترسی راحت، عرضه رایگان از سوی فروشگاه ها و نبود نظارت بر میزان عرضه و مصرف آن، این مشکل بسیار بیشتر از سایر نقاط جهان است.

معاون محیط زیست انسانی اداره کل حفاظت محیط زیست همدان بیان کرد: بنابراین با عبور از جاده های برون شهری، چشم اندازی نازیبا از پلاستیک را در طبیعت شاهدیم که به علت گیر کردن در لای گون ها و بوته ها حتی جمع آوری آنها نیز بسیار سخت است.

ضرورت توقف تولید کیسه های یکبار مصرف و جایگزینی چندبار مصرف

عربی گفت: به علت سبک بودن زباله های پلاستیکی افراد به سمت بازیافت آن نمی روند بنابراین باید در گام نخست به سمت حذف کیسه های پلاستیکی یکبار مصرف و نازک و در ادامه تولید کیسه های ضخیم و چند بار مصرف رفت.

وی افزود: تولید کیسه های چند بار مصرف، موجب کاهش مصرف و در ادامه کاهش تولید پلاستیک شده و در این راستا آیین نامه ای دولت در راستای کاهش مصرف کیسه های پلاستیکی با امضای معاون اول رئیس جمهور ۲ سال پیش مصوب و برای اجرا ابلاغ کرد.

معاون محیط زیست انسانی اداره کل حفاظت محیط زیست همدان اضافه کرد: بر اساس این قانون وزارت صمت مکلف به اتخاذ تدابیری شد تا تولیدکنندگان کیسه‌های پلاستیکی با ضخامت کمتر از ۲۵ میکرون، از تاریخ ابلاغ این آیین‌نامه در یک برنامه پنج ساله، سالانه ۲۰ درصد از ظرفیت تولیدی خود را با کیسه‌های سازگار با محیط زیست یا زیست تخریب پذیر جایگزین کنند.

عربی ادامه داد: همچنین برای کاهش تولید پسماند و محدود کردن تولید، توزیع و مصرف کیسه‌های پلاستیکی، توزیع رایگان کیسه‌های پلاستیکی ممنوع شد.

وی بیان کرد: در عین حال وزارت جهاد کشاورزی موظف شد در راستای حفاظت از خاک و محیط زیست، نسبت به اطلاع رسانی و ابلاغ ممنوعیت رهاسازی پلاستیک‌های مصرفی در اراضی زراعی و باغی به کشاورزان اقدام و بر حسن اجرای آن نظارت کند.

معاون محیط زیست انسانی اداره کل حفاظت محیط زیست همدان اضافه کرد: همدان با مشکل کشت های زیر پلاستیک و رها سازی پلاستیک بعد از برداشت محصول به ویژه از سوی کسانی که اقدام به اجاره زمین مزروعی کردند، مواجه است.

منفعت اقتصادی مانع از حذف تولید پلاستیک شده است

عربی اظهارکرد: پویش هایی در راستای جمع آوری زباله های پلاستیکی رها شده در طبیعت اجرایی شده و در دست اجرا است اما برگزاری این پویش ها به تنهایی کافی نیست.

وی افزود: باید در این باره کار تحقیقاتی صورت گرفته و دانش بنیان ها پای کار بیایند، نمی شود بخشی از جامعه به واسطه کسب سود اقدام به تولید کیسه های پلاستیکی کنند سپس با برگزاری پویش از مردم بخواهیم نسبت به جمع آوری زباله اقدام کنند.

معاون محیط زیست انسانی اداره کل حفاظت محیط زیست همدان خواستار جایگزینی کیسه های پلاستیکی با محصولات با دوام، تجدید پذیر و برگزاری پویش توقف تولید کیسه های پلاستیکی شد و گفت: پلاستیک های رها شده در طبیعت، ریز و خُرد می شود اما بدون تجزیه وارد خاک می شود.

وی تصریح کرد: جریانی به خاطر منفعت اقتصادی بالا و سهولت تولید همچنین بی توجهی به قوانین اقدام به تولید کیسه های پلاستیکی کرده و نگران از بین رفتن محیط زیست نیستند.

رهاورد:

باید توجه داشت معضلات زیست محیطی یک شبه ایجاد نشده اند که بتوان به سرعت و در یک چشم برهم زدن آنها را از میان برد، در این خصوص باید استراتژی و برنامه عملیاتی داشت و به مرور آنرا اجرایی کرد.

باید به منظور کاهش معضلات زیست محیطی ناشی از رهاسازی زباله ها و پلاستیک در طبیعت اولا قوانین سفت و سختی از سوی قانون گذاران تهیه و تدوین و اجرا شود.

در درجه بعد فرهنگ سازی و آموزش به اقشار مختلف جامعه به ویژه نسل نو نیز باید به طور جدی در دستور کار قرار بگیرد.